Πρακτικές, Κουλτούρες και Πολιτικές Ευθυγραμμισμένες με την Κοινωνικόσυναισθηματική Ανάπτυξη

Η προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών πρέπει να τονίζεται σαφώς στα εθνικά προγράμματα σπουδών και στις κατευθυντήριες οδηγίες, καθώς και στα αναλυτικά προγράμματα της ΑΦΠΠΗ.

Βασικά σημεία: Η προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής μάθησης των παιδιών θα πρέπει να τονίζεται σαφώς στα εθνικά προγράμματα σπουδών και τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΑΦΠΠΗ, σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές πολιτικές και τα πλαίσια που τονίζουν τη βασική σημασία των βασικών προσωπικών, κοινωνικών και συναισθηματικών ικανοτήτων κάθε ατόμου. Αυτό συνεπάγει τον καθορισμό εθνικών πλαισίων πολιτικής που να αναγνωρίζουν σαφώς μια ολιστική κατανόηση της μάθησης και της ανάπτυξης των παιδιών και μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της επαγγελματικής δράσης στο πλαίσιο της ΑΦΠΠΗ. Επιπλέον, η επιτυχής εφαρμογή του ΕΠ-ΠΘΣ περιλαμβάνει τον καθορισμό μιας κοινής φιλοσοφίας που θα πρέπει να διατυπώνεται με σαφήνεια στα εκπαιδευτικά σχέδια δράσης των δομών ΑΦΠΠΗ. Οι σαφείς γραπτές κατευθυντήριες γραμμές δημιουργούν ένα κοινό όραμα και συνοχή σε όλες τις φάσεις και διαδικασίες της εφαρμογής του ΕΠ-ΠΘΣ στις δομές και τα συστήματα ΑΦΠΠΗ (βλ. τα βασικά αποτελέσματα του έργου PBS-ECEC, παρακάτω). Οι συστάσεις πολιτικής σε εθνικό, τοπικό και κεντρικό επίπεδο καθοδηγούν αυτές τις φάσεις και διαδικασίες και διευκολύνουν τη μετατροπή τους σε συνεπείς και αποτελεσματικές καθημερινές πρακτικές.  

Απόψεις των επαγγελματιών ΑΦΠΠΗ και των εκπαιδευτικών φορέων όπως προέκυψαν από τα αποτελέσματα του έργου PBS-ECEC

«Θα πρέπει να δημιουργηθούν κατευθυντήριες γραμμές και παιδαγωγικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο θα διδάσκονται σε ένα ευρύτερο φάσμα ακαδημαϊκών θεμάτων». (Μ., Κύπρος)

«Νομίζω ότι πρέπει να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας ως παιδαγωγοί πρώιμης εκπαίδευσης ότι ασχολούμαστε με την κοινωνική και συναισθηματική εργασία. (…) Ας ξεφύγουμε από το να προσπαθούμε να τα προετοιμάσουμε για το σχολείο, ξέρετε, με το αλφάβητο κλπ, και ας προσπαθήσουμε να τα προετοιμάσουμε συναισθηματικά και κοινωνικά». (Π., Ιρλανδία)

«Η προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής μάθησης απαιτεί χρόνο, υποδομές, πόρους και προσωπικό». (Α., Ελλάδα)

Τι μπορεί να κάνει την διαφορά στο μέλλον;

 Στρατηγική: Ανάπτυξη και εφαρμογή εθνικών και τοπικό στρατηγικών για την προώθηση της κοινωνικόσυναισθηματικής ανάπτυξης

Δράσεις

• Ενσωμάτωση ολοκληρωμένων κατευθυντήριων οδηγιών στις εθνικές ή τοπικές πολιτικές που υπογραμμίζουν τη σημασία της προώθησης της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης και των δεξιοτήτων αυτορρύθμισης στα πρώτα χρόνια της ζωής. Επιπλέον, αναθεωρούνται και επικαιροποιούνται τα πλαίσια και οι κατευθυντήριες οδηγίες των προγραμμάτων σπουδών, ώστε να τονίζονται ολοκληρωμένες κατευθύνσεις για παιδαγωγικές πρακτικές που εστιάζουν στην κοινωνικόσυναισθηματική ανάπτυξη και τη διαχείριση της συμπεριφοράς και να αντικατοπτρίζουν τις εξελισσόμενες ανάγκες και προτεραιότητες της ΑΦΠΠΗ.
• Διασφάλιση ότι οι κανονισμοί για την αρχική και συνεχή κατάρτιση των επαγγελματιών επικεντρώνονται στην κοινωνικόσυναισθηματική ανάπτυξη και την πρόληψη των προκλητικών συμπεριφορών με τη χρήση μιας εφαρμοσμένης προσέγγισης.
• Συμβολή στην αλλαγή νοοτροπίας στο σύστημα επαγγελματικής ανάπτυξης με τη βελτίωση της κατάρτισης των εκπαιδευτών για την καλύτερη υποστήριξη των πρακτικών των επαγγελματιών προς την κατεύθυνση της προώθησης θετικών συμπεριφορών. Οι επαγγελματίες πρέπει να αισθάνονται σίγουροι για την εφαρμογή στρατηγικών και πρακτικών βασισμένων σε αποδείξεις.
• Διατήρηση της ενσωμάτωσης της κοινωνικόσυναισθηματικής ανάπτυξης σε ένα ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών τομέων και υποστήριξη της μακροπρόθεσμης δέσμευσης από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τους φορείς χάραξης πολιτικής.
• Ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των μονάδων ΑΦΠΠΗ, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, των κυβερνητικών υπηρεσιών και των κοινοτικών οργανώσεων για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με το ΕΠ-ΠΘΣ – έναρξη πιλοτικών προγραμμάτων σε επιλεγμένες δομές ΑΦΠΠΗ για τη δοκιμή της αποτελεσματικότητας του ΕΠ-ΠΘΣ.                 

Στρατηγική: Ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών τοπικών δομών/συστημάτων ΑΦΠΠΗ για την προώθηση της κοινωνικόσυναισθηματικής ανάπτυξης

Δράσεις

• Εκπαίδευση και ενθάρρυνση των επαγγελματιών της ΑΦΠΠΗ να δημιουργούν υποστηρικτικά και περιποιητικά περιβάλλοντα που δίνουν αξία στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, ακολουθώντας τις βελτιώσεις στις εθνικές κατευθυντήριες γραμμές του προγράμματος σπουδών.
• Δημιουργία γραπτών κατευθυντήριων γραμμών μέσω μιας συμμετοχικής προσέγγισης για κάθε δομή ΑΦΠΠΗ που να εκφράζει τις βασικές αξίες του, ενθαρρύνοντας τις αναστοχαστικές διαδικασίες των επαγγελματιών για την υποστήριξη μιας αυξανόμενης συνοχής μεταξύ του γραπτού οράματος και των καθημερινών παιδαγωγικών πρακτικών.
• Διαθέστε χρόνο και πόρους για τους επαγγελματίες ώστε να σχεδιάζουν και να υλοποιούν σε συνεργασία μαθησιακές δραστηριότητες που διασφαλίζουν ότι η κοινωνικόσυναισθηματική ανάπτυξη ενσωματώνεται στις καθημερινές ρουτίνες και πρακτικές.
• Να προβαίνουν σε τακτική εκτίμηση και αξιολόγηση του αντίκτυπου των πρακτικών στα αποτελέσματα των παιδιών.
• Συμβολή στην αλλαγή της νοοτροπίας από την εστίαση σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές σε μια στροφή προς την προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής επάρκειας.
• Καθορίστε μετρήσιμους στόχους σχετικά με την ανάπτυξη κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων – τι αναμένεται να μάθουν και να αναπτύξουν τα παιδιά – και αξιολογήστε τα αποτελέσματα των στρατηγικών που εφαρμόζονται.

Ποια είναι τα αναμενόμενα οφέλη και ο αντίκτυπος;

1. Η συμπερίληψη της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης στα εθνικά προγράμματα σπουδών και στις κατευθυντήριες γραμμές ενθαρρύνει την πιο συντονισμένη δράση σε αυτό το επίπεδο, καθώς και έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της στην κοινωνία.
2. Η εφαρμογή της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης στην ΑΦΠΠΗ συμβάλλει στη δημιουργία θεμελίων για θετικές συμπεριφορές- αυτή η έμφαση μπορεί να οδηγήσει σε βελτιωμένες διαπροσωπικές σχέσεις και συναισθηματική ευημερία μεταξύ των παιδιών και του προσωπικού, συμβάλλοντας σε ένα πιο θετικό και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνικό και παιδαγωγικό περιβάλλον.
3. Η κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη προετοιμάζει τα παιδιά με βασικές δεξιότητες ζωής πέρα από την τάξη, όπως η επίλυση προβλημάτων, η λήψη αποφάσεων και οι δεξιότητες αποτελεσματικής επικοινωνίας.
4. Τα παιδιά με ισχυρά θεμέλια στη κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη είναι καλύτερα προετοιμασμένα για τις μελλοντικές προκλήσεις και τείνουν να έχουν καλύτερη ψυχική υγεία και συνολική ευημερία στην ενήλικη ζωή.
5. Η υιοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών μπορεί να επεκταθεί πέρα από τα πλαίσια της ΑΦΠΠΗ και σε άλλα εκπαιδευτικά επίπεδα, προωθώντας μια συνεπή προσέγγιση της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης σε όλη την ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών.

Προτεινόμενες πρακτικές

Προγράμματα σπουδών που προωθούν την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη

Το 2014, το πρόγραμμα σπουδών του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας για το νηπιαγωγείο εισήγαγε μια ενότητα για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη ως ξεχωριστή μαθησιακή περιοχή του προγράμματος, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη των κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών. Ορισμένες από τις βασικές αρχές του ελληνικού εθνικού προγράμματος σπουδών σχετικά με την κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη περιλαμβάνουν την επίλυση συγκρούσεων, την τήρηση κανόνων, την αυτονομία και την αυτορρύθμιση. Τον Φεβρουάριο του 2023, το νεοαναπτυχθέν πρόγραμμα σπουδών για το νηπιαγωγείο εισήχθη στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Όπως και στο προηγούμενο πρόγραμμα σπουδών, η προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών παραμένει στον πυρήνα του νέου προγράμματος σπουδών. Ωστόσο, η καινοτομία έγκειται στη ρητή αναφορά στην ανάγκη προώθησης θετικών συμπεριφορών στα πλαίσια της ΑΓΦΦΠΗ, μια έννοια που προηγουμένως υπονοούνταν, αλλά δεν αναφερόταν ρητά. Για παράδειγμα, μία από τις θεμελιώδεις αρχές στις οποίες στηρίζεται το αναλυτικό πρόγραμμα είναι ότι το παιδί μαθαίνει να αναπτύσσεται καθώς συναντά το περιβάλλον, τα αντικείμενα και τις καθημερινές καταστάσεις αλληλεπιδρώντας με σημαντικούς άλλους. Οι θετικές και υποστηρικτικές σχέσεις είναι τα βασικά στοιχεία αυτής της διαδικασίας, καθώς αναγνωρίζεται η κοινωνική φύση της μάθησης. Αυτό το αναθεωρημένο πρόγραμμα σπουδών αντικατοπτρίζει μια πιο ρητή και σκόπιμη εστίαση στην προώθηση θετικών συμπεριφορών και στην κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη, ενισχύοντας έτσι τη σημασία της καλλιέργειας υποστηρικτικών περιβαλλόντων μάθησης για τα μικρά παιδιά. Αυτό καταδεικνύει επίσης μια στενή ευθυγράμμιση με τους στόχους που θέτει το έργο PBS-ECEC, το οποίο στοχεύει στην υποστήριξη των επαγγελματιών ΑΦΠΠΗ για την προώθηση της κοινωνικοσυναισθηματικής ανάπτυξης και των θετικών συμπεριφορών.

Προώθηση της θετικής συμπεριφοράς στην ΑΦΠΠΗ

Με τη στήριξη των Ταμείων της ΕΕ, η Κύπρος έχει αρχίσει να εφαρμόζει στοχευμένα και καινοτόμα προγράμματα στην εκπαίδευση, μέσω των οποίων παρέχεται πολυεπίπεδη στήριξη στους μαθητές και τις οικογένειές τους. Στην Κύπρο, η εφαρμογή του συστήματος ΕΠ-ΠΘΣ είναι αρκετά νέα. Ωστόσο, κατά την τελευταία δεκαετία, υπήρξαν αρκετές παρεμβάσεις υπό την καθοδήγηση διαφόρων ερευνητικών ομάδων για την υποστήριξη του πλαισίου της ΑΦΦΠΗ και των δημοτικών σχολείων για την εφαρμογή του ΕΠ-ΠΘΣ.

Υποστηρικτικά στοιχεία και πόροι

Βασικοί πόροι

Αξιολόγηση αναγκών σε τέσσερις χώρες 

Krousorati, K., Grammatikopoulos, V., Agathokleous, A., Michaelidou, V., Szproch, A., O’Brien, M., Barros, S., Araújo, S., Santos, M., & Sousa, M. (2023). PBS–ECEC transnational consolidated report: Research findings for developing the guide on Positive Behaviour Support in early childhood education and care.  https://PBS–ECEC.eu/wp–content/uploads/documents/PBS– ECEC_NeedsAssessment_Consolidated_report_EN.pdf   

Οδηγός για τη χρήση του PW-PBS στο ECEC

Krousorati, K., Grammatikopoulos, V., Agathokleous, A., Michaelidou, V., Szproch, A., O’Brien, M., Araújo, S., Santos, M., Sousa, M., & Barros, S. (2023). PBS–ECEC guide on Positive Behaviour Support in early childhood and care in European countries. https://PBS–ECEC.eu/wpcontent/uploads/outputs/PBS–ECEC_Guide_EN.pdf

Διαδικτυακές ενότητες PBS-ECEC

PBS–ECEC Consortium (n.d.). Implementing Positive Behaviour Support in early childhood education and care [MOOC]. https://PBS–ECEC.ese.ipp.pt/login/index.php

Μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων & συστάσεις

Szproch, A., O’Brien, M., Araújo, A., Santos, M., Oliveira, V., Barros, S., Otero-Mayer, A., Michaelidou, V., Agathokleous, A., Krousorati, K., & Grammatikopoulos, V. (2023). Report of the PBS–ECEC impact assessment study and practice recommendations. Result 3: Transnational Report.  https://PBS– ECEC.eu/wp–content/uploads/2023/10/PBS–ECEC_R3_Consolidated–Report–Final.pdf  

Πρόσθετοι πόροι

Anchorage School District Social Emotional Learning (n.d.). What is social and emotional learning?.

https://www.asdk12.org/Page/6643  

Cefai, C., Bartolo, P. A., Cavioni, V., & Downes, P. (2018). Strengthening social and emotional education as a core curricular area across the EU: A review of the international evidence (NESET II report). Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2766/664439    

Cefai, C., Downes, P., & Cavioni., V. (2021). A formative, inclusive, whole school approach to the

assessment of social and emotional education in the EU (NESET report). Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2766/506737  

Center for Early Childhood Mental Health Consultation (n.d.). Tutorial 6: Recognizing and supporting the social and emotional health of young children birth to age five. https://www.ecmhc.org/tutorials/social–emotional/mod1_2.html

Childhood Education International (2017, January 17). Status of ECEC in Cyprus.  https://ceinternational1892.org/article/status–of–ecec–in–cyprus.   

EASEL LAB (n.d.). K-12 SEL Standards (Anchorage). http://exploresel.gse.harvard.edu/frameworks/29

Loizou, E. (2007). System of early education/care and professionalisation in Cyprus. Report commissioned by the State Institute of Early Childhood Research (IFP). State Institute of Early Childhood Research

(IFP).  http://www.ifp.bayern.de/imperia/md/content/stmas/ifp/commissioned_report_cyprus.pdf   

Resilient Preschools Consortium (2022). Resilient Preschools IO2.A2.1 curriculum for preschool teachers. https://resilientpreschools.eu/wp–content/uploads/2023/01/IO2_A.2.1.ResilientPreschools_Curriculum_Final.pdf

Sala, A., Punie, Y., & Garkov, V. (2020). LifeComp: The European framework for personal, social and learning to learn key competence. Office of the European Union.

https://data.europa.eu/doi/10.2760/302967